ثبت انتصاب قائم مقام تجاری

در همه موارد و در کلیه امور تجاری ممکن است تاجر شخصاَ نتواند عملیات تجاری انجام دهد بلکه فرد دیگری را به عنوان قائم مقام یا نماینده از طرف خود تعیین نماید تا تمام یا قسمتی از امور بازرگانی او را انجام دهد. ثبت تغییرات شرکت این عمل یعنی تفویض اختیار و نمایندگی در پاره ای از امور و مسائل منع قانونی ندارد. و هم در قانون مدنی و هم در قانون تجارت مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است و ماده 395 قانون تجارت در این خصوص چنین می گوید :
" قائم مقام تجاری کسی است که رئیس تجارتخانه او را برای انجام کلیه امور مربوط به تجارتخانه یا یکی از شعب آن نایب خود قرار داده و امضای او برای تجارتخانه الزام آور است سمت مزبور ممکن است، کتباَ داده شود یا عملاَ"
ممکن است چنین تصور شود که نمایندگی بازرگانی همان وکالت است که در قانون مدنی در ماده 656 به شرح ذیل آمده است :
" وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین ، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می نماید ". لیکن بین وکالت و نمایندگی بازرگانی تفاوت هایی وجود دارد به این معنی که موکل می تواند هر وقت که بخواهد وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت بلاعزل باشد که ضمن عقد لازمی شرط شده باشد و در موارد ذیل منتفی می گردد :
1- به عزل موکل
2- به استعفاء وکیل
3- به موت یا جنون وکیل یا موکل
لیکن در مورد نماینده تجاری وضع به گونه دیگری است به این معنی که با فوت و یا حجر تاجر، قائم مقام تجاری عزل نمی شود بلکه به امور و وظایف تجاری خود ادامه می دهد همچنانکه ماده 400 قانون تجارت در این خصوص چنین می گوید :
" با فوت یا حجر رئیس تجارتخانه قائم مقام تجاری منعزل نیست ... "
به علاوه نمایندگی تجاری فقط در امور تجاری و تجارتخانه است در صورتی که وکالت در کلیه مسائل و امور حقوقی و کیفری ممکن و متصور است مثلاَ ممکن است شخصی کسی را وکیل نماید که زمین یا خانه و یا اتومبیلی برایش بخرد یا بفروشد یا اینکه در دعاوی حقوقی از طرف او در دادگاه شرکت نماید و یا از پرونده او در امور کیفری دفاع نماید. بدیهی است که حدود و اختیارات وکیل در امر وکالت محدود به همان مواردی است که در وکالتنامه قید شده است مثلاَ ممکن است در وکالتنامه قید شده باشد که وکیل فقط حق خرید فرش، یا اتومبیل یا خانه ای برای موکل دارد که در این صورت اختیارات وکیل منحصر و محدود به همین موارد است و او حق فروش اتومبیل یا خانه موکل را نخواهد داشت مگر اینکه در موقع تنظیم وکالتنامه بدان تصریح شده باشد زیرا ماده 633 قانون مدنی در مورد حدود اختیارات وکیل به صراحت چنین می گوید :
" وکیل نمی تواند عملی را که از حدود وکالت او خارج است انجام دهد ".
اما نمایندگی مربوط به کلیه امور تجارتخانه می باشد همان طوری که در ماده مزبور از آن به عنوان قائم مقام تجاری یاد شده و قائم مقام معنای وسیع و عامی دارد که اختیارات نماینده تجاری را محدود نمی نماند.
بنابراین با توجه به ماده 395 قانون تجارت و مواد دیگر چند نکته در مورد قائم مقام تجاری حائز اهمیت می باشد.

• وظایف قائم مقام تجاری

منظور این است که وقتی رئیس تجارتخانه کسی را در امور تجارتخانه خود به عنوان قائم مقام تجاری تعیین نمود چه به طور کتبی باشد و یا در عمل این اختیارات را به او تفویض نموده باشد امضاء او در تجارتخانه الزام آور است یعنی هر اقدامی که در مورد خرید یا فروش و سایر امور در تجارتخانه و یا شعبه آن انجام دهد دارای اعتبار بوده و تاجر نمی تواند آن را نادیده بگیرد و کلیه اقدامات او قانونی و معتبر می باشد برای اینکه به عنوان نایب و جانشین تاجر اقدام نموده و بدین جهت از اختیارات وی برخوردار می باشد و کلیه اقدامات او لازم الاجراء خواهد بود.

• سمت قائم مقامی در مورد تجارتخانه

این سمت منحصر به یک فرد نیست بلکه تاجر می تواند چند نفر را با هم به عنوان نماینده بازرگانی خود معرفی نماید در این صورت باید قید نماید که همه آن ها باید مورد یا مواردی را که مربوط به مسائل تجارتخانه است امضا نمایند تا برای همه آن ها جنبه الزام و تکلیف داشته باشد یعنی اگر بعضی از نمایندگان موضوعی را امضا نکرده باشند آن موضوع از اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود.

• ثبت انتصاب قائم مقام تجاری

انتصاب قائم مقام تجاری ممکن است به طور کتبی باشد یا عملی. یعنی عملاَ تاجر کلیه اختیارات خود را به دیگری داده باشد اما جریان ثبت نشده باشد، گرچه قانون این اختیار را به تاجر داده است ولی به علت اینکه تصریح شده امضاء و تقدامات قائم مقام در امور مربوط به تجارتخانه الزام آور است و امضاء نماینده تجاری در خرید و فروش ها و یا قراردادهای حمل و نقل و یا سفارش کالا و غیره برای افراد ثالث نیز ایجاد تعهد و التزام می نماید بهتر است که این انتصاب ثبت گردد و به اطلاع عموم برسد تا جای هیچگونه ابهام و تردیدی باقی نباشد زیرا در ماده 399 قانون تجارت راجع به قائم مقام تجارتخانه که وکالت و تفویض اختیار به نام او ثبت گردیده است تصریح شده که عزل او هم باید به ثبت برسد تا مردم بدانند که او عزل گردیده است و انجام این امر یعنی ثبت انتصاب قائم مقام تجاری برای حفظ حقوق تجار و کسانی که به نحوی با تجارتخانه او معامله و یا قراردادی منعقد می کنند لازم و ضروری می باشد. همان طور که در ماده مزبور به ثبت و اعلان عزل وی به شرح ذیل تاکید گردیده است.

" عزل قائم تجاری که وکالت او  به ثبت رسیده و اعلان شده باید مطابق مقررات وزارت عدلیه به ثبت رسیده و اعلان شود والا در مقابل شخص ثالثی که از عزل مطلع نبوده وکالت باقی محسوب می شود ".